Bozulan şey hidroforsa ya da chartplotter’sa bir şekilde idare edebilirsiniz. Ancak şarj dinamosu ya da marş dinamosu ise işte o zaman başınız belada demektir.

Bu yazı Naviga'nın Eylül 2022 sayısında yayınlanmıştır.

YAZI: MURAT YAHYAOĞLU

Şarj ya da marş dinamosu arızası sizi bulunduğunuz yere çivileyecek ve bir yere gitmenize engel olacak ciddi sorunlardır. Yelkenli tekneniz varsa yelkenlerinizle seyir yapabilirsiniz ancak dar bir alana girmişseniz bulunduğunuz yerden sizi birisi çekip çıkarmadan yelkenler de pek işe yaramayabilir.
Tek motorlu bir motoryattaysanız ne yapacaksınız? Sizi çekip çıkarmaları da yeterli olmaz. En yakın limana götürmeleri gerekir. Ya da şanslıysanız yani hem müsait usta bulmuşsanız hem de kara yolundan kolay ulaşılabilecek yerdeyseniz yardım size ulaşabilir. Ancak aksi olma ihtimali de var.  
Seyir sırasında birden şarj ışığı yanıp tekneniz alarm vermeye başladı, aklınıza ilk gelen şey şarj dinamosunun sağlıklı çalışıp çalışmadığı olmalıdır. V kayışı kopmuş, şarj dinamosunun rulmanı kilitlenmiş, konjektörü arızalanmış olabilir. Tüm bu sorunlardan kaynaklanan arızanın giderilmesi, seyir sırasında normal bir denizci için imkansızdır. Tek çözümü yeni bir alternatör takmak olacaktır. Ancak teknede her şeyin de bir yedeğini tutmak yer ve maliyet bakımından oldukça zorlayıcıdır.
Başka bir hayati ekipman da marş dinamosudur. Issız, bakir bir koyda demir almak üzere marşa bastığınızda çalışmaması gerçekten tüyler ürpertici olabilir. Özellikle kara yoluna uzak ve cep telefonunun çekmediği bir yerdeyseniz. Zira bulunduğunuz yere bir ustanın ve yedek parçaların ulaşması zaten kendi başına bir proje olacaktır. Bulunduğunuz alan biraz geniş ve aküleriniz sağlamsa, demiri elektrikli ırgatla alabilir. O sırada yelkeninizi açarak koydan ayrılır, servis alabileceğiniz bir yere gidebilirsiniz yelkeninizle. Ancak aküleriniz zayıfsa da zinciri ve çıpayı elle almak zorunda kalabilirsiniz.

Pekiyi tüm bu felaket senaryolarını yaşamamak için ne yapabiliriz?
Bozulmadan önce şarj dinamonuza ve marş dinamonuza bakım yaptırın. Bu bakım periyoduyla ilgili birçok fikir var ama bizim tavsiyemiz her bin saatte bir bakım yapılması üzerine. Kömürlerinden selenoidine, konjektörüne, eşanjöründen rulmanlarına kadar her şeyin kontrol edilmesi ve gerekli parçaların değiştirilmesi gerekir.
Şarj dinamosu için birkaç klasik uyarıdan bahsedelim. Eğer voltajı 13,6 voltun altına düşüyorsa kesin bakıma ihtiyaç vardır. Motorunuzun devri 1500 civarındayken idealde 14,2-14,4 volt civarında olmalıdır. Diğer bir sorun da rulmanının kilitlenmesi ki genelde bu duruma düşmeden önce rulman mutlaka metalik bir hışlama yapıyordur.

 

Motorunun sesine alışkın bir denizci, bu ekstra hışlama sesini fark edecektir.
Amatör denizciler olarak bu konuda yapabileceğimiz şeyler çok kısıtlı olsa da bazen çözüm bulabiliriz. Bazıları için usta çağırmanız gerekirken bazıları için de basit çözümler uygulayabiliriz.
Marş dinamosu genelde üç-dört konuda problem çıkarır: Bunlardan biri dişli sıyırmasıdır. Bu durumda marşa bastığınızda marş dinamosunun güçlü bir çevirme sesini duyarsınız ancak boşa döner, motoru çevirmez. Diğer bir sorun da konjektör arızasıdır. Doğru voltaj vermez, şarj voltajında dalgalanmalar görülür. Bunlar için maalesef usta eşliğinde parça değişikliği gerekir. Diğer bir senaryo akülerin zayıflamasından dolayı ya dinamoyu çok güçsüz çevirmesi ya da tık tık tık diye ses gelmesi ve motoru hiç çevirememesidir. Eğer motor ve servis aküleriniz birbirine yakınsa bir akü takviye kablosu ile işinizi görebilirsiniz. Akü uzakta ise sökeceğiniz bir servis aküsünü motor aküsü olarak kullanılmak üzere onun yerine konuşlandırmanız gerekir. Bazen de marş dinamosu tutukluk yapabilir. Bu durumun çözümü de bir tornavidanın sapı ile marş dinamosu üzerine sertçe birkaç kez vurmaktır. (Sakın çekiçle vurmayın, zira fiziki hasar istemiyoruz.)
Şarj dinamosunun sorunu kayış kopması ise V kayış problemini çözebilirsiniz. Yanınızda bir adet V kayışı tutun her zaman. Nasıl mı değiştireceksiniz? Çok basit; şarj dinamosu üzerine bağlı ayarlı cıvata yardımıyla. Önce cıvatayı gevşetip yeni kayışı yerleştirin. Sonra da cıvatayı yeniden sıkarak kayışın tansiyonunu ayarlayın. Bazen de şarj dinamosunun cıvatası keser. Onun için de her zaman yanınızda yedek birkaç cıvata bulundurmanız lazım. Bunun dışındaki sorunlar için maalesef bir ustaya ihtiyacınız olacaktır.
Dolayısıyla sorunların  %50’sini kendiniz çözebilirken,  %50’si için profesyonel desteğe ihtiyaç duyarsınız. O zaman siz siz olun, profesyonel çözüm ihtiyacı ortaya çıkmadan önce belli aralıklarla marş dinamonuza da, şarj dinamonuza da bakım yaptırın.
www.kayrayelken.com