Bütün yükü o çeker

Vinçlere iyi bakar, kullanımdaki basit detayları atlamazsanız, onlar teknedeki tüm yükü çeker, en yakın yardımcınız olur.

Bu yaz Naviga'nın 2018 Ocak sayısında yayınlanmıştır.

YAZI: MURAT YAHYAOĞLU

Motoryatlarda da botu güverteye almak, koltuk halatlarının boşluğunu almak gibi görevlerde kullanılsa da vinçler çoğunlukla yelkenli teknelerde ıskota ve mandarlar için bize yardımcı olur. Vinçlerden önce teknelerde tüm bu işleri yapmak için fazladan tayfa kullanma gereksinimi vardı. Şimdi ise 18 metre teknelerde bile tüm halatlarla tek başına baş edip yardım almaksızın dünyayı dolaşmak mümkün hale geldi.

İstisnai durumlar hariç (özel tasarım yarış tekneleri gibi) karşılaşacağımız vinçleri iki sınıfa ayırabiliriz: Standart vinçler ve self tailing (kendinden kilitli) vinçler. Standart vinçlerde halatın çıma tarafının gergin tutulması gerektiği için iki kişinin kullanması daha rahattır. Self tailing vinçlerde ise halatın çıma tarafını vincin üzerindeki sıkıştırma halkasına sıkıştırdığınızda çımayı tutma ihtiyacı olmaz. Self tailing vinçlerin de 1, 2 ve hatta 3 hızlıları, iki yönlüleri ve elektrikli olanları günümüz teknelerinde sıklıkla karşımıza çıkar.

Self tailing (kendinden kilitli) vinç Standart vinç

Vinçlerin teknik detaylarından çok, kullanımlarındaki basit ancak çoğumuzun atladığı küçük detaylara odaklanalım. Yazıdaki bazı öneriler kimilerine çok basit gelse de yeni başlayanlar için küçük tedavi reçeteleri gibi olacaktır.

Vince halatı sarma

Halatın vince bazen çok az turla bazen de gereğinden fazla sarıldığını görüyoruz. Halatın vinç etrafındaki tur sayısında kıstas, üzerindeki yükle orantılı olmalıdır. Vinç koluna gerek olmayan bir yük için kullanacaksanız, tek tur sarmanız yeterliyken, vinç kolunun kullanımı gerekecek bir yükse en azından iki tur sarmalısınız. Halattaki yük miktarına orantılı olarak sarım sayısı artmalıdır. Tur sayısının az geldiği durumlarda vinç koluna yüklendiğinizde vincin boşa döndüğünü görürsünüz. Bu durumda tur sayısını artırmanız gerekir. Eğer en başından az yük için dahi fazla tur sararsanız, boşlamak için çok fazla zaman kaybedeceğinizi ve çapariz ihtimalini artıracağınızı unutmayın.

Vinç kolu kullanımı

Kas gücünüzün yetersiz geldiği noktada devreye giren vinç kolu gücünüzü katlar. Ancak vinç kolunu kullanım dışında vincin üzerinde bırakmayın. Anlık bir ihtiyaç olduğunda vinç kolu halatı boşlamanızı engelleyip ciddi bir çapariz yaratabilir. Unutmayın deniz üzerinde bazen 1-2 saniye yaşam ile ölüm arasındaki seçiminizi değiştirebilir ve o anda keşkelere yer yoktur. Vinç kolunun havuzluktaki yeri sabit olmalı, kullanımı bittiğinde sağda solda bırakılmamalı ve tereddütsüz bir şekilde yerine konmalıdır. Denize düşürmek ya da havuzluk zemininde üzerine basılması hiç hoş olmayan sonuçlar doğurabilir.

Yanlış kullanım Doğru kullanım

Halatı doğru tutuş

Halatları tutuş şeklimiz günlük hayattaki alışkanlığımızın aksi yönünde, baş parmağımızın vücudumuza baktığı şekilde olmalıdır. Bu tutuş şekli hem parmaklarımızı korur hem de tutuş mukavemetimizi artırır.

Doğru Yanlış

Halatı vincin etrafına sarma

Halat iki elle tutulup vincin etrafında tek elle döndürülürken elinizin vince olan güvenlik mesafesi korunmalıdır.

Halatı boş koymak

Boş koymak için kilitten çıkardığınız halatı, vincin üstünde yarı tansiyonlu halde yukarı doğru kaldırırken halatın vincin etrafında dönmesine yardımcı olun.

Halat sarımları vincin etrafında kilitlenirse

Bazen vincin üzerine düzensiz sarılan halat, üzerine yük bindiğinde kendi kendine sıkışma yapar ve halatın vincin üzerinden açılmasına isteseniz de izin vermez. Bu durumda ilk yapılacak şey halatın üzerindeki yükü ortadan kaldırmaktır. Tekneyi rüzgârın içine döndürüp yelkenlerin yapraklanmasını sağlayarak bu yük kaldırılabilir. Daha sonra da halat saat yönünün (sarım yönünün) aksi istikametinde çekilerek kilitli durum ortadan kaldırılabilir. Gücünüz buna yetmiyorsa halatın çımasını diğer bir vince sarın ve vinç kolu yardımıyla halatın serbest kalmasını sağlamayı deneyin. Tüm bunları deneyip yine de halatı boşlayamadıysanız artık yapılacak tek şey halatı kesmektir. (Cenova ıskotasını kesmek zorunda kalırsanız, halatınızı daha sonra da kullanabilmek adına vince yakın yerden değil, cenovanın ıskotasına yakın noktasından kesin. Ana yelken ıskotası için de bumbaya bağlandığı noktadan kesmeniz avantajlı olur.)

Halatı gevşetme

Halatın kilidini açmadan önce kullanmadığınız elinizin avuç içiyle sarımların üzerine bastırın, bu şekilde kontrollü olarak halatı gevşetmenin çok daha kolay olacağını göreceksiniz. Üzerinde yük varken kilidi açarsanız, halat kontrolsüz bir şekilde kayabilir.

Elektrikli vinç kullanımı

Elektrikli vinç kullanıyorsanız, çok önemli not: Vincin gücüne ve çekeceğiniz halata bağlı olarak yelken ve diğer donanımınıza zarar verme ihtimali ortaya çıkabilir. O yüzden halatı vincin etrafına çok fazla sarmayın ve aşırı yükleme olması durumuna karşı vincin kaydırmasına izin verin. Böylece sistem zorlandığında haberiniz olur ve muhtemel bir çapariz durumuna önceden müdahale edebilirsiniz.