Denizci ihtiyatlı olmalı, her an yaşanabilecek aksilikleri hesaba katmalı ve çözüm önerileri geliştirmelidir.

Aksi takdirde beklenmedik durumlara ve Poseidon’un oynadığı oyunlara karşı savunmasız kalır. Amatör denizcilerimiz Nezih Kaptan ve Atilla Kaplan’ın da vurguladığı gibi asıl ustalık, birşeyleri tamir etme becerisini geliştirmekten, tamir edemeseniz bile sorunu doğru saptayabilmekten geçer.

Derleyen: Ayşegül Bakış

 

Nezih Kaptan

Konumuz uzun yol ve/veya açık deniz seyrinde bir yelkenli teknede çıkabilecek aksilikler ve bunların giderilmesi. Elbette her şeyi bizim tamir etmemiz beklenemez ama en azından böylesine yolculuklara çıkarken meydana gelebilecek aksaklıklarda sorunu teşhis edebilmek ve akabinde elimizden geliyorsa du¨zeltmek, bunu yapabilmek için temel el aletlerine sahip olmak, bizi aşan bir konuysa da doğru ustayı belirleyebilmek ve arayıp bulmak, ustanın olduğu yere kadar kendi imkanlarımızla seyre devam edebilmek elzemdir.

Tabii bir önemli nokta da (tu¨m bilgi ve becerimize rağmen) parça gereksinime ihtiyaç duyduğumuz anda elimiz, kolumuz bağlanıyor ise bu tu¨r açık deniz/uzun yol seyirlerinde (aslında yakın seyirlerde bile aynı tedbirleri almalıyız) yanımıza ne tu¨r yedek parçalar almamız gerektiği sorusuyla karşı karşıya kalırız.

Her şeyden önce yolda karşılaşacağımız sorunları asgariye indirmenin ilk şartı yola çıkmadan önce yapacağımız kontrol ve bakımlardır. Öncelikle bunları kısaca sıralamakta fayda var. Ancak bundan önceki yazımda uzun yol ve açık deniz seyri ile neyi kastettiğimizi açıkça belirleyelim. Uzun yol, limanımızdan ayrılıp gideceğimiz bir sonraki limana kadar olan mesafe olarak nitelendirmek çok da yanlış olmaz, bazen bu iki, üç saatlik bir yoldur bazen de 15 saat. Bir de hepimizin tecru¨be ve yeterliliği farklı olduğundan üç saatlik bir yol kimimize uzun gelirken, 24 saatlik bir gece gu¨ndu¨z seyri bir diğerimiz için pek de uzun sayılmaz.

Bence uzun yol, bağlı olduğumuz limanımızdan çıktığımızda gece geri dönemeyeceğimiz mesafe ile başlar, sonsuzluğa kadar devam eder. Konumuzun uzun yolu da böyle.
Bir de açık denizi belirlemekte fayda var. Açık deniz, aslında denizcilik kuralları ve deniz milleri ile belirlenmiş daha standart bir kavramdır. Buna göre ekipman, yeterlilik gibi gereksinimler zaten MARPOL kurallarınca belirleniyor. Buna girmeden önce ben pratik yaklaşmaya çalışacağım. İsterseniz; 

“Açık deniz, bir sorun yaşadığınızda çabuk yardım gelemeyecek mesafedeki seyirdir” diyelim. İstanbul’dan çıkıp kıyı kıyı İtalya’ya gitmek bir uzun yol seyridir ama açık deniz seyri olmayabilir. Kıbrıs’tan çıkıp Girit’e gitmek bir açık deniz seyridir ama uzun yol seyri değildir. Cebelitarık’tan çıkıp Kanarya Adaları’na gitmek ise hem uzun yol hem de açık deniz seyridir. Kanımca uzun yola da açık denize de çıkarken yapacağımız hazırlık ve kontroller birbirine çok yakındır. Öncelikle tehlike ve can gu¨venliği sorunu yaratabilecek, yolda tamiri zor konulardan başlayalım.

 

Sualtı hattı kontrolleri 

Denizde en bu¨yu¨k tehlike teknenin su almasıdır. Bunun olabileceği yerlerin kontrolu¨ çok önemlidir.

1- Tu¨m vanaların sağlam ve çalışır olduğundan,

2- Şaftlı teknelerin “dip seal/cutless bearing” dediğimiz keçe sisteminin sağlam olduğundan,

3- “Sail drive” teknelerin yine pervane sisteminin ve “sail drive” keçesinin sağlam olduğundan, membranında sorun olmadığından,

4- Salma yapışkanlığının tam olması, salma saplama ve vidalarında gevşeklik/pas/su sızdırma gibi problemlerin olmadığından emin olmak.

Bundan sonra seyir gu¨venliği açısından gu¨verte u¨stu¨ emniyetinin alınması gerekir. Tu¨rkçesi, tu¨m direk, gurcata, çarmıh telleri, halat du¨zeneğinin işlevini yerine getirecek du¨zeyde bakımlı olmasını sağlamaktır. Bir yabancı eğitim seminerinde öğretmen 40 dakika bize: “Love your rigging” dedi. Tu¨rkçesi: “Çarmıh tellerinizi ve halatlarınızı sevin, okşayın, onlara iyi bakın.” Açık denizde sizi en çok sıkıntıya sokabilecek konu budur. Kopan bir tel sadece direğinizi kırmaz, canınıza da mâl olabilir. Kopan bir ıskota zor şartlarda sizi yelkeninizden edebilir. En kısa, liman içinde bir seyirde bile koltuk halatlarını çözmeden teknenizin gu¨vertesinde dolaşın, bu¨tu¨n tellerinizin bağlantılarına bakın, kafanızı kaldırıp gurcata ve direk tepesine bakın, gerginliklerini elle yoklayın, biri diğerinden çok farklı ise bu aslında bir uyarıdır. Çoğumuzun yapmadığı bir şey ve en önemlisi düzenli olarak arma ayarlarımızı ya yapalım ya da yaptıralım. Yelkenlerimizi kontrol edelim, yırtık söku¨k varsa seyir öncesi tamir edelim veya ettirelim. Ufacık bir söku¨k, hava sertlediğinde bizi yelkensiz bırakabilir.

Tu¨m ışık donanımımızın tam çalıştığından emin olalım. Bir gece öncesinden kontrollerimizi yapalım. Seyir aletlerimizin çalıştığından emin olalım: Chartplotter, ru¨zgâr, derinlik, hız göstergelerimiz çalışıyor mu? 

Otopilotumuz/radarımız varsa çalışıyor mu? Bu konuda kendi yaşadığım bir tecru¨beyi paylaşmadan geçemeyeceğim. Bir kaptan dostumla ailelerimiz ile birlikte Mersin’den Kıbrıs’a gideceğiz. Gece seyri yapıp zaman kazanacağız. Yol 14 saat civarı. Akşam yemek yiyip tekneye gittik 23:00’e kadar uyuyup, dinlenip yola çıkacağız. Tekne, arkadaşımın teknesi. “Her şey çalışıyor mu, kontrol ettin mi?” dedim. “Evet, usta her şeye baktı” dedi. Bu arada gu¨mru¨k pasaport işleri falan bitti, 23:00’te anahtarı çevirdim, yola çıkacağız, seyir ışıklarını yak diyorum, aşağıdan “Yakıyorum, yakıyorum sigorta atıyor” dedi. Fark ettim ki pupa ışığında bir sorun var. “Bir tornavida ver, bakayım” dedim. “Gece gece uğraştırma usta sonra bakar” dedi. Eee ne yapacağız, gece Akdeniz’in ortasına çıkıyoruz, her yer tanker, kargo gemisi hattı. Teknede seyir ışıkları yanmıyor. İptal edip sabahı bekleyeceğiz ya da yola devam. “Ben bu tekneyle yola çıkmam” desem arkadaşım kırılacak, hanımlar söylenmeye başlayacak. Yola çıktık. Baktım, akşam alargada gu¨verteyi aydınlatmak için kullanılan ‘Ikea’ marka kağıt bir fener var, gu¨neş enerjili; çalışıyor hem de. Onu açıp mizana direğine taktım. Bir yandan da ‘eski gemilerde ışık mı vardı? Kandille seyir yapıyorlardı’ diye de kendimi avuttum. Yolda chartplotter’ın da çalışmadığı gerçeği ile iPhone Navionics versiyonu ve bir mum ışığı gu¨cu¨nde fenerle Akdeniz’de uykusuz bir gece geçirdim. Bu benim için çok öğretici hikayeden sonra kontrollerimize devam edelim.

Motor bakımını tam yaptık mı? Filtreler, kayışlar, impeller değiştirilmiş ve sağlam mı, motor filtresi temizlendi mi, su devir daimi tam mı? Motor sarsıntısız çalışıyor mu, yağı değişti mi? Sintinede herhangi bir akıntı, su, yağ, antifriz var mı? Aku¨lerimizin yaşı kaç, durumu ne? Buzdolabımız soğutuyor mu? Marina ile telsiz testinizi yapın, iletişim sorununuz olmadığından emin olun.

En son ilaç ve sağlık malzemelerinizi kontrol edin, tarihi geçmiş ilaçları yenileyin ve elbette su ve kumanya hazırlığınızı tam yapın. Bir de bazı temel yedek parçalar her zaman teknenizde olmalı. Siz yapabilecek beceride olmasanız bile bir şey bozulup yedek parça gerektirdiğinde çoğu zaman yapacak adam bulmak parçayı bulmaktan daha kolaydır. Her zaman yedek filtreler, kayış, impeller, bir miktar yağ ve antifriz, çeşitli 0 ring seti, kesmelik keçe parçası, sıvı conta (404 kırmızı), çeşitli elektrik sigortaları, yedek seyir ampulleri gibi malzemeler olmalı. Burada teknenizde bulunması gereken zaman zaman sahil gu¨venliğin dahi kontrol ettiği mecburi gu¨venlik ekipmanına değinmiyorum.

Bu¨tu¨n bunları kontrol ettik ve yola çıktık. Sizin yolunuza engel olacak, tehlike yaratacak veya keyfinizi kaçıracak neler olabilir, biraz da onlara bakalım ve yolda neler yapabilirsiniz onu ele alalım.

Yine tekrarlayayım uzun yola çıkmış olabilirsiniz ama kıyı seyri yapıyorsunuzdur, bir anlamda hâlâ çok rahatsınız çu¨nku¨ kısa zaman ve mesafede yardım, parça ve usta bulabilirsiniz. Biz ilk uzun seyrimizde bir hata yaptık ve tekneyi bu¨tu¨n yaz yetecek yiyecekle doldurduk. Oysa 

kıyı kıyı Tu¨rkiye’yi gezecektik. Tahmin edebileceğiniz gibi daha Çanakkale’ye inmeden meyve ve sebzeler bozuldu ve hepsini attık. Şimdi kıyı seyrine hiçbir şey almadan çıkıyoruz, domates bitince domates, ekmek bitince ekmek alıyoruz en yakın köy veya kasabadan. Market bulamazsak bir köy kapısını çalıp domates almışlığımız da vardır. Gu¨zel u¨lkemizde bu tu¨r şeyler için para dahi istemeyen insanlarımız hâlâ mevcut. 

Açık denize çıkıyorsanız, orada iş değişiyor, bir şey bozulduğunda bir siz, bir lokma takımınız, bir de inandığınız her şey var ama yalnızsınız ve elinizden ne geliyorsa sizi kurtaracak o. Dolayısıyla ilk yapacağınız şey, birşeyleri tamir etme becerisini geliştirmek, en azından tamir edemeseniz bile sorunu saptama becerisini geliştirmek. Bunun da en iyi yolu, teknenizde iş yaptırdığınız ustaların başında durmak ve aktif izlemek yani neyi ne için yaptığını sorup öğrenmek. Ustalar bunu iki yönden sevmez, bir işine mu¨dahale olarak göru¨rler, iki “Abi işimi mi elimden alacaksın?” diye endişe ederler. Cevabı çok basittir. “Seni buraya çağırır ve yaptırırım ama ben açık denize çıktığımda bana gelemezsin, ben yalnızım, gösterip öğretmeyeceksen topla aletlerini ve hemen git.” 

Bunu duyan tu¨m ustalar size saygı gösterir. 

 

Pekiyi neler bozulur? 

İlk bozulacak şey bu¨yu¨k ihtimal ile tuvaletinizle alakalı olacaktır. Bu sizi yolda bırakmaz ama tu¨m teknenin keyfini kaçırır ve pis bir iştir ama yapmak da zorundasınızdır. Pislikle dolmuş bir tuvalet taşı ile seyir yapamazsınız. Yaptırmazlar. O zaman bu konuda ne yapabilirsiniz? 

Tuvalet tıkanmasının sebepleri bellidir ya manuel pompa bozulur ya hortumlar tıkanır ya da elektrik motoru bozulur. Çözu¨m: Manuel ise kendi markanıza uygun pompa tamir kiti hazır bulunduracaksınız. Elektrikli ise genellikle içeri sert malzeme atılmazsa pompaya bir şey olmaz ama elektrik motoru yanabilir. Yedek motor taşımazsanız elinizden bir şey gelmez. Bir de uzun kullanımlarda idrar asidi ile deniz tuzu, hortumların içinde kireç tabakası oluşturur. Bu da hortum cidarını daraltacağından, özellikle elektrikli tuvaletlerde suyu doldurur ama pisliği dışarı atamaz. Bu da gelmek isteyeceğiniz son noktadır. Çözu¨mu¨ ise: Giriş vanasını kapatıp yavaş yavaş çanağı ve boruları boşaltınız. Sonra hortumları söku¨p kireçleri temizleyiniz ve yerine takınız. Bolca eldiven ve temizlik bezi hazır bulundurunuz. Bunlara rağmen sorun devam edebilir. Bazı teknelerde bir de u¨ç yollu vana vardır, onun içi de kireçlenebilir. O da söku¨lu¨p temizlenirse iki-üç sene rahat edersiniz, sonra yeni baştan. Bu konudaki en iyi tavsiye, eğer çift tuvalet varsa birinin elektrikli, birinin manuel olmasıdır.

Çarmıh tellerinde aşırı pas, kopukluk ve liftinler sık sık kontrol edilmeli

 

Evet, b.ktan konuyu geçtikten sonra başka neler bozulabilir? Irgatınız size oyun edebilir, çıpayı attınız, çekme zamanı geldi ama çalışmıyor. Sensör bozulabilir, mıknatıs paslanıp çu¨ru¨mu¨ş olabilir, röle yanmış olabilir, bağlantılarda korozyon olabilir, motorun kömu¨rleri bitmiş olabilir veya zorlayıp motoru yakmış olabilirsiniz. 

Mekanik ve elektrik becerilerinize göre yapabileceğiniz şeyler sınırlıdır. Anlıyorsanız ve de yedek kömu¨ru¨nu¨z varsa değiştirirsiniz. Uzun yolcu iseniz ve yedek motorunuz varsa motoru yenilersiniz. Röleyse röleyi değiştirmesi kolay, bağlantıları temizleyip deneyebilirsiniz. Bu söylediklerim sizlere bir şey ifade etmiyorsa uzun yol veya açık denize çıkmayı bir kez daha du¨şu¨nebilirsiniz. Bu cu¨mlemi birçok konunun arkasından söylediğimi hayal edin. Ama hiçbirini yapamayacaksanız dahi 60 metre zinciri nasıl toplayacağınızı söyleyebilirim ki en yakın limana gidebilin.

Tuvalet motor-maceratör bakımı

 

Bosa kancanıza 10-12 metre bir 10’luk halat bağlayın, zinciri bosa kancası vasıtası ile 1-2 metrelik uzunluklarda herhangi bir kasar vincinizle çekerek yukarı alın ve yolunuza devam edin ama bu iş en az iki kişilik ve yarım saatlik bir iştir. Kolay gelsin. Tabii ilk olarak sigortasını kontrol etmeyi unutmayın. Yol öncesi ırgat sigortanızın yerini belirleyin ve ‘amp’ kapasitesine göre muhakkak bir yedeğini alın.

Irgat rölesi ve baş pervane sigortası. Pruva yatak altında olur çoğunlukla

Çıpayı aldınız gidiyorsunuz, uzun yolda en bu¨yu¨k yardımcınız otopilotunuz ve birden çalışmamaya başladı. Ne yapabilirsiniz? Ne bozuldu acaba? Bağlantı problemi mi? Mu¨şir mi? Beyin mi? Öncelikle tepkimeye göre problemi teşhis edebilmeniz lazım, bazen biri bağlantı korozyon problemi ile beyin arızası aynı sonucu doğuruyor. Hangisi? Uzun zaman kıçtan ru¨zgâr ve dalga alma durumunda otopilota çok yu¨k biniyor ve mu¨şir aşırı ısınıp devre dışı kalabiliyor. Hangisi siz bileceksiniz, beş saattir sancak kıçtan 2,5 metre dalga alarak gidiyorsanız ve otopilot devre dışı kalıyorsa paniklemeyin, manuele alıp yarım saat siz du¨men tutun, mu¨şir soğuyunca her şey normale dönecektir. Hiç mi çalışmamaya başladı, önce tu¨m bağlantıları, ‘seatalk’ kablolarını kontrol edip temizleyin. Hepsi du¨zgu¨nse beyinde bir şey olabilir, yedek otopilotunuz varsa onu takın. Du¨nya seyahatine çıkan tu¨m tekneler, yedek otopilot beyni taşır. Tabii siz önce otopilotunuzun nerede olduğunu ve ne model olduğunu öğrenip not alın.

Uzun yolda aku¨leriniz ölebilir. Yola çıkmadan aku¨lerinizi kontrol edin. Sağlık durumu ne, sizi daha ne kadar götu¨ru¨r? İster sulu, ister jel, ister AGM olsun, dört-beş yıldan daha uzun verimli çalışan aku¨ çok nadir ve ancak çok dikkatli kullanımda karşılaşılan bir durumdur. Altı senelik aku¨yle uzun yola başlamayın, biliyorsunuz yu¨kleneceksiniz ve marinada olduğunuzdan çok daha hızlı öldu¨receksiniz.

Uzun yol öncesi alternatöru¨nu¨ze bakım yaptırın, diyotları, regu¨latöru¨, rulmanlarını değiştirtin, çok cu¨zi bir rakam ama sizi yolda kalmaktan kurtaracaktır.

Panelleriniz varsa onları ölçu¨n. Hâlâ ihtiyacınıza yeterli mi? Yeni ihtiyaçlarınız oluştuysa ona göre hesap yapın, yenileyin veya kapasite artırın.

Yolda size belki MPPT (güneş paneli şarj kontrol cihazı) sıkıntı çıkarabilir, tamiri zordur, o yu¨zden ya yedeğini yanınıza alın ya da ikiz sistem kullanın ki yolda enerjisiz kalmayın. Örneğin 2X400 watt’lık paneli tek MPPT’den geçirmek yerine her paneli ayrı bir MPPT’den geçirerek bağımsız kaynak yaratın. Biri bozulsa bile diğeri sizin acil ihtiyacınızı karşılar.

Üç kollu vana tuvalet yakınındaki tezgahaltı dolapların birindedir, söküp temizlemesi kolay ama pis bir iştir

Başka bir rahatsızlık konusu da buzdolabı sorunlarıdır. Bununla ilgili çoğumuzun bilgisi yetersiz kalmakla birlikte benim gözlemlediğim buzdolabı sorunları üç ana maddeye bağlı:

1- Gaz kaçakları: Ya profesyonel birisi tamir edebilir ya da sizin lehim yapmanız gerekir. Gaz doldurma ekipmanını teknede bulundurmanızı açık denize çıkanlara şiddetle tavsiye ediyorum.

2- Termostat bozulması: Bu konuda da klasik termostatları atıp dijital termostat taktırmanızı öneriyorum.

3- Buzdolabının beyninin bozulması: Bir yedeğini bulundurursanız değiştirmesi çok kolay.

Tu¨pu¨nu¨z muhakkak ilk yemekte bitecektir. Gideceğiniz mesafeye göre yedek alınız. Birçok uzun yol yolcusu 12 kilogramlık tu¨p ve yedeğini ayarlıyor teknesine. Bu konuyu biraz açmak istiyorum: Uzun seyir ve açık denize çıkacak teknelerin çoğunda artık hem jeneratör hem de kuvvetli gu¨neş panelleri var. Bu ortamda hâlâ LPG gaz ocaklarını kullanmak bence çok gereksiz ve tehlikeli, ayrıca her gittiğiniz yerde uygun tu¨p bulmak bazen Bodrum’da bile eziyet olurken Madagaskar’da elbette bir sıkıntı yaratacaktır.

Gelin siz jeneratör veya inverter u¨zerinden çalışan indüksiyon ocaklardan takın ve tu¨p sistemini tamamen devre dışı bırakın.

Biraz da seyir gu¨venliğinizi tehlikeye atacak konulara bakalım. Pervaneye bir şey dolanması durumunu en iyi motor performansı ve sarsıntıdan hissedebiliriz.

Pervaneye dalarak şnorkel ile bakabilme becerimiz bu noktada çok elzem. Ve tabii ki engeli temizleyecek dalma becerisi. Bunun için amatör tu¨p ve regu¨latör bulundurmanız çok faydalı, siz dalamasanız bile dalabilecek birine ekipman sağlamış olursunuz.

Alternatör çıkışını ve akü gruplarındaki ki toplam voltajını ölçmenin en kolay noktası akü izalatörünüzdür

Bir diğer ciddi sorun du¨men problemidir. Palanız kırılabilir! Ters bir harekette du¨men zinciri veya çelik teli hasar görebilir, yerinden çıkabilir. Quadrant’ın kırıldığı durumlar olabilir. En azından bakıp sorunu teşhis edip gerekeni yapacak becerileri edinmeniz lazım, Quadrant kırıldıysa veya palanızı kaybettiyseniz, fazla yapabileceğiniz bir şey yoktur ama en azından birkaç metre zincir, halat, birkaç usturmaça, ufak bir yedek çıpayla kabaca teknenize yön verebilecek bir mekanizma yapabilirsiniz. Bu becerileri öğrenerek yola çıkmak sizin ve sevdiklerinizin hayatını kurtarabilir. Bir deniz çıpası muhakkak uzun yol teknelerinde olmalıdır.

Sisteminizi iyi tanıyın, yedek çelik tel, zincir ve zincir ek aparatı muhakkak teknede bulunsun. Sıkıştırmak için çelik tellere uygun ‘u’ şeklinde kıstırmaçlar çok işinize yarayabilir. Sert havalara girdikçe yelkenlerinizde söku¨lme yırtılma olabilir. Muhakkak yelken ipliği, iğneleri ve eldiven setiniz olsun. Ku¨çu¨k yamalar için yapışma yelken tamir setleri var, onlardan bulundurun. Mandar ve ıskota kopmalarına karşı teknenize uygun uzunlukta ve kalınlıkta yedek mandar ve ıskota halatları bulundurun. (20-45 metre uzunlukta) 

Yine en çok göru¨len problemlerden biri, ağır havalarda şakılların kırılmasıdır. Değişik boylarda şakıllar teknede yedeklenmeli. Birkaç değişik boy makara yedekte tutulmalı.

Sizi tehlikeye atmayacak ama seyir konforunuzu etkileyecek konular da var. Bunların başında boiler’inizin delinmesi gelir. Fazla yapacak bir şey yok, delinmiş ve su akıtıyorsa, en yakın limanda yenisini bulmaya çalışacaksınız. Bazen delinme yerine rezistans veya termostat bozuklukları olabilir, bunu belirleyebilirseniz daha ucuz çözu¨m getirebilirsiniz soruna. Uzun yola çıkan bir denizci yedek bir rezistans ve bazı modeller için boiler tutyası muhakkak yedeklemelidir.

Hidrofor sorunları için en iyi çözu¨m, yedek bir hidrofor bulundurmak. Hidroforlar akıntı yapmaya başladıkları zaman pek tamir edilemiyorlar.

Gelelim motor sorunlarına... Motorunuzun rutin bakımlarını yaptırın ve bu sırada izleyin, kendiniz yapacak beceriyi yakalamanız lazım ki uzun yolda sıkıntı çekmeyin. Çok zor bir iş değil. Tornavida tutabilen herkes yapabilir. Motorunuzun manuelini bulup basılı bir şekilde teknenizde tutun. Yağ çekme, yağ filtresi değiştirme, mazot filtrelerini değiştirme, ‘impeller’ değiştirme, gerekiyorsa kayış ve hava filtresi değiştirme her denizcinin yapabilmesi gereken basit işlemlerdir. Bunun için bir değil, iki yedek set teknenizde bulundurun. Uzun yolda her yerde motorunuza uygun parça bulamayabilirsiniz. Bunun dışında motorunuzda oluşabilecek sorunları da erken teşhis edebilmeniz çok önemli ve sizin yola devam edebilmeniz için de elzemdir.

Egzoz su atıyor mu? Su¨rekli gözle izleme gerektiren bir sorudur bu. Egzozdan duman geliyor mu? Rengi ne? Her biri size sorunu çok gecikmeden teşhis edip önlem alma şansı verir. Yoksa “stop” etmiş bir motorla açık denizde kalmak işten bile değildir.

Motorunuzun ısı ve yağ basıncını her an takip edebileceğiniz göstergeleri teknenize monte ettirin. Enjektör sorunlarını seyirde çözemezsiniz ama sık sık yağ kontrolu¨ yapın, seviye normal mi, su antifriz karışıp köpu¨rme var mı? Her durup motor soğuduktan sonra ‘condense’ kapağını açıp antifriz seviyesi normal mi bakın. Her daim yedek filtre ve bir değişimlik yağınız bulunsun. Eski mazot filtrelerinizi atmayın zor zamanda sizi en yakın limana ulaştırır.

Denizde en korkulan ama aslında çözu¨mu¨ de en kolay sorunu sona bıraktım:

Son uğradığınız limandan mazotunuzu, suyunuzu doldurdunuz, keyifle seyre başladınız ve birden motor stop ediyor! Hiç korkmayın. Ya aldığınız mazot kirliydi ya da çalkantıdan aslında tankınızda biriken kirler çalkalandı ve filtrelere kadar ulaştı. Veya kıştan kalan kondensasyon suları fazlalaşıp filtreleri şişirdi ve mazot alamayan motor sustu. Teşhis kolay. Hep birkaç yedek mazot bidonunuz olsun. Bu yedeklerden birini aşağı indirip filtreden motora giden mazot hortumunu sökerek bidona daldırın. Motor çalışırsa sorun belli olur ki çalışacaktır. Filtreyi değiştirseniz dahi 10-15 dakikada yeni filtre de şişecektir. O yu¨zden önce tankın kapağını açıp kontrol edin. Kir, siyah pamukçular var mı, mazot berrak mı, bulanık mı? Bunlar varsa teknede olmazsa olmaz bir 12 volt elektrik mazot pompası ile boş su şişelerine pislikleri çekin, taa ki temiz mazot gelene kadar. Sonra tank çıkışı ile filtre arasındaki hortumları sökerek u¨fleyin ve akışın açık olduğundan emin olun. Yerine geri takın, ondan sonra filtrelerinizi değiştirin ve motoru çalıştırın. Tabii havasını almayı unutmayın. Motorunuz sizi hedefinize ulaştıracaktır.

Pruvanız neta, ru¨zgârınız kolayınıza olsun.

Not: Herkes bizi yan gelip keyif su¨ru¨yor zannederken aslında denizci bu¨tu¨n bu yukardakileri her an kafasından geçirip önlemlerini almakla meşguldu¨r.

 

Atilla Kaplan

Uzun yola çıkarken teknede çözmeyi bilmemiz ve tamir etmeyi öğrenmemiz gereken sorunları başlıklar halinde inceleyelim.

Pervaneye yabancı cisim sarılması

Seyir esnasında başıboş bir halat, naylon ve benzeri malzemeler pervanenizi kilitleyebilir. Pervanede halat kesici olsa bile dolanan malzemenin esnek olmasından dolayı kesici görevini yapamayabilir o yüzden denize dalıp dolanan malzemeyi çıkartmanız gerekebilir. Bu işlem için:

  * Tercihen kafaya takılan sualtı feneri, 

 *  Varsa dalış tüpü veya şnorkel adı verilen tüpün ucuna bağlanan hortumu ağzınıza alarak sualtında nefes alma aparatı. Hiçbiri yoksa kuvvetli bir ciğer,

  * Bir tarafı tırtıllı diğer tarafı keskin sağlam bir bıçak, malzemeyi kesmek için kullanılabilir. 

Parçayı kesip çıkartma esnasında teknenin altında vücudunuza zarar verebilecek, kesici olabilecek midye, kekamozlara dikkat ediniz. Dalış esnasında belinize muhakkak takip halatı bağlayın ve teknede sizi kollayan birisi olsun. Dalgalı denizden dolayı tekne salınım yapabilir, size çarparak belki de bilincinizi kaybetmenize sebep olabilir. İşte o sırada teknedeki takipçi devreye girer ve hayatınızı kurtarır.

 

Hortum patlaması

Doğrudan denize bağlı olan veya motor devrdaiminde kullanılan hortumların patlaması, su kaçırması tatsız bir durumdur. Teknenin sürekli su alması anlamına gelecek bu sorunu yaşamamak için denize açılmadan önce vanalarının sağlam ve çalışır vaziyette olduğu muhakkak kontrol edilmelidir. 

Ancak başınıza gelirse; gerekirse motor durdurularak ve vana kapatılarak suyu kesilmeli. Sonrasında yedek hortumla değiştirilmeli. Eğer yedek hortum yoksa suya mukavim ve ısıyla daralan makaron tipi bantlarla hortum sıkıca sarılmalı. Eğer patlayan hortum hayati olmayan bir iş içinse teknede bulunan muhtelif ölçüdeki tıpalar arasından seçilerek hortum körlenebilir. Körleme için sadece tıpa değil, tıpaya destek olmak için kelepçe de kullanılmalı.

 

Dümen teli kopması => yeke takılması

Denizde dümensiz kalmak herhalde olabilecek en kötü arızalardandır. Dümen dolaplarında tel kopması, hidrolik arızasına karşı genelde yeke takılabilecek sistem yapılmıştır. Bunun doğru çalışıp çalışmadığını önceden kontrol edin ki acil durumda kullanabilin. 

 

Motor arızaları

Seyirde olabilecek ufak tefek arızaların giderilebilmesi için motor ve parçaları hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Tek başınızayken motor arızası oluşursa: 

 * Yakıt pompasını pompalayarak motorun havasını almak, 

 * Mazot filtresinin temizlenmesi, suyunun alınması,

  * Motor veya şanzıman yağ kontrolu ve yağ  ilavesini yapabilmek, soğutma sistemini tanıyarak gerekirse impeller (yedek olmalı) değiştirebilmek  

  * Motor kayış değiştirmek (yedek olmalı) bilmeniz gereken başlıca şeylerdir.

Tek başınıza yapamayacağınız arızalar için usta birisinden destek isteyeceğinizden motor parçalarını ve çevresini iyi bilmek ve ustanın dediğini, tarifini anlayabilmek çok önemlidir.

Açık denizde şaft körüğünüz yerinden çıkabilir veya kelepçe kırılabilir ve şaft boşluğundan tekne su alabilir. Eğer içeride kimse yoksa siz fark edene kadar tekneye bayağı su girmiş olur. Öncelikle motoru durdurmalı ve körüğü yerine takma yolunu bulmalı, eğer kelepçe kırılmışsa veya yerinden çıkmışsa yeni kelepçe veya eski kelepçeyi yerine takabilmelisiniz.

Sintine otomatikte olmalı, eğer sintine pompası yeterli olmazsa tahliye borusu üzerinde hazır takılı bulunmalı ve yedek pompayı devreye alabilmelisiniz. Yedek pompanın elektrik kablosu soketli/çakmak soketli ve hortumu suyu dışarı atabilecek kadar uzun olmalı. Bazı tekneler su seviye sensörü yerleştirerek bu tatsız olaya büyümeden müdahale edebilir.

 

Sağlık 

İlk yardım konusu çok önemlidir. Teknede burkulmalar ve düşerek bir uzvunuzun kırılması ufak veya derin kesiklerin oluşması çok muhtemel şeylerdir. O yüzden burkulmalara, müdahale edilebilecek kırıklara ne yapılacağını bilmek çok önemlidir. Kısıtlı müdahale edilecek yaralanmalarda ise dış yardım alınması gerekse bile konu hakkında fikir sahibi olmak doğru işlem yapmanızı sağlar. 

En ekstrem durumlarda derin kesikler için dış yardım eşliğinde kesik yanaklarını birleştirmek için zımba makinesi kullanılabilmeli.